Naar de hoofdinhoud Naar de navigatie

Zo ga je om met een fight-flight-freeze reactie

Hoe reageer jij op stress? In crisissituaties reageren mensen onbewust vanuit een van de drie oerreacties: Fight, Flight of Freeze. Deze automatische stressreacties kunnen samenwerken belemmeren en veranderingen vertragen. Maar als je deze reacties herkent, kun je ze doorbreken en collega’s beter begeleiden door uitdagende situaties.

Uit onderzoek van de American Psychological Association (APA) blijkt dat 62% van de werknemers in stressvolle situaties minder effectief communiceert. Stress triggert het overlevingsmechanisme in de hersenen, waardoor fight-, flight- of freeze-reacties ontstaan. Dit concept werd voor het eerst onderzocht door de Amerikaanse fysioloog Walter Bradford Cannon.

Wil je sterker staan in stressvolle situaties en invloed behouden? Schrijf je in voor onze gratis webinar: Omgaan met confrontaties.

Wat gebeurt er in je brein bij stress?

Ons brein is geprogrammeerd om te overleven. Wanneer we een plotselinge verandering of crisis meemaken, ervaren we angst als automatische afweermechanisme. Dit komt doordat ons brein de situatie niet kent en probeert ons te beschermen.

De hormonen die vrijkomen bij stress zorgen ervoor dat we instinctief reageren via:

🔴 Fight (vechten): We schieten in de verdediging en gaan de confrontatie aan.
🟠 Flight (vluchten): We proberen de situatie te ontwijken of vermijden.
🟡 Freeze (bevriezen): We blokkeren en weten niet wat te doen.

Fight Flight Freeze info

Volgens Verywell Mind kan chronische angst leiden tot een overactief limbisch systeem, waardoor de fight/flight/freeze-reactie wordt versterkt en het moeilijker wordt om kalm te blijven in stressvolle situaties.

Fight-reactie: confrontatie en weerstand

Kenmerken van een fight-reactie:

  • Iemand schiet in de verdediging en wil overtuigen.
  • Kan fel reageren, sarcastisch worden of anderen overrulen.
  • Werkt vanuit sterke oordelen over de situatie.

Voorbeeld flight reactie:

Iemand vindt het eng om via videobellen te vergaderen, omdat hij of zij de techniek niet snapt. De persoon gaat fel tegen dit voorstel in:

“Dat gaat nooit lukken! We hebben dit eerder geprobeerd en toen werkte het ook niet. Slechte geluidskwaliteit, afleiding… dit werkt gewoon niet!”

Hoe doorbreek je dit?

Je helpt iemand uit een fight-reactie te komen door emotie te erkennen en zelf stevig te blijven. Actief luisteren en benoemen wat er speelt, helpt om de spanning te verminderen.

Mogelijke reacties

“Ik hoor dat je slechte ervaringen hebt met videobellen. Wat zou het voor jou werkbaar maken?”

“Ik snap dat dit frustrerend is. Laten we samen kijken hoe we het deze keer kunnen verbeteren.”

Flight-reactie: ontwijken en slachtofferschap

Kenmerken van een flight-reactie:

  • Iemand wil de situatie vermijden.
  • Gaat niet direct in discussie, maar klaagt bij collega’s.
  • Zoekt steun bij anderen en kan in een slachtofferrol schieten.

Voorbeeld flight-reactie:

Het management heeft een koerswijziging doorgevoerd, waardoor het project van je collega opeens hoge prioriteit krijgt en een strakkere deadline heeft. Je collega reageert:

“Heb je gezien dat ze de deadline hebben ingekort? Dat red ik nooit! Ineens is het project wél belangrijk, maar met mij overleggen ze niet…”

Hoe doorbreek je dit?

De persoon voor je is vooral bang voor falen. Erken eerst het gevoel en help daarna om een positiever toekomstbeeld te schetsen.

Mogelijke reacties:

“Ik begrijp dat dit overweldigend voelt. Wat zou helpen om het overzicht te bewaren?”

“Welke stap kunnen we nú zetten om dit project haalbaar te maken?”

“Stel je eens voor dat dit project een groot succes wordt en dat jij daarin een cruciale rol speelt. Wat zou er dan gebeuren?”

Freeze-reactie: blokkeren en niet weten wat te doen

Kenmerken van een freeze-reactie:

  • Iemand valt letterlijk stil of reageert nauwelijks.
  • Gaat op de automatische piloot en blokkeert.
  • Kan paniek voelen, maar weet niet hoe te handelen.

Voorbeeld freeze-reactie:

Je kondigt aan dat er tijdelijk geen werk is vanwege overheidsmaatregelen. Een medewerker reageert na een lange stilte met paniek:

“Maar hoe doe ik dat dan met de kinderen? Wat moet ik gaan doen? Ik weet niet hoe ik dit thuis moet vertellen. Wat gebeurt er dan met onze banen?”

Hoe doorbreek je dit?

Iemand in een freeze-reactie heeft tijd en ruimte nodig. Push niet, maar geef rust en stel gerust.

Mogelijke reacties:

“Dat gaat allemaal goedkomen. Zullen we allebei even een glaasje water pakken? Dan gaan we over 5 minuten zitten en neem ik je vragen door.”

“Ik zie dat dit even veel voor je is. Laten we stap voor stap kijken wat de eerste oplossing kan zijn.”

Praktische tips: zo creëer je rust en invloed

Iedereen reageert anders op stresssituaties. Wil je effectief omgaan met weerstand en stress in je team? Creëer eerst rust in jezelf.

  • Herken stressreacties bij collega’s en pas je aanpak daarop aan.
  • Gebruik empathie en actief luisteren om spanning te verminderen.
  • Stuur het gesprek richting een oplossing, zonder weerstand te vergroten.
  • Oefen zelf met veerkracht en emotionele regulatie om kalm te blijven.

Wil jij beter omgaan met confrontaties en weerstand?

Wil jij beter inspelen op stressreacties zoals fight, flight en freeze? Schrijf je in voor het gratis webinar ‘Omgaan met Confrontaties’.