Een complotdenker gelooft in minimaal één complottheorie en negeert alles wat het tegendeel bewijst. Ze zijn erg overtuigd van hun gelijk. Dat maakt het voor anderen soms lastig om een gesprek met ze aan te gaan. Hun overtuiging is gestoeld op wantrouwen tegenover de overheid.
“Er zit een chip in het vaccin om de wereldbevolking gehoorzaam te maken”.
Wanneer tegenstrijdige standpunten elkaar ontmoeten kan dit zorgen voor ongemakkelijke gesprekken. Met de uitbraak van het coronavirus leek dit alleen maar erger te worden. Elke nieuwe maatregel bracht een nieuwe complottheorie met zich mee.
Vaak weten mensen niet dat zij een complotdenker kennen. Totdat het onverwachts aan de lunchtafel met collega’s of tijdens een familie-avond ter sprake komt. Om een ‘awkward moment’ te voorkomen is de eerste reactie vaak om zijn of haar complottheorieën weg te lachen, de persoon weg te zetten als een ‘corona wappie’ en het onderwerp vervolgens te vermijden. Oftewel; de confrontatie uit de weg te gaan. Het kan ook voorkomen dat iemand er wél op ingaat en er een verhitte discussie ontstaat.
What to do?
Hoe ga je dan een gesprek aan met een complotdenker in jouw naaste omgeving? Met feiten en bewijsmateriaal zal dat niet werken. Je wilt de relatie tussen jullie niet beschadigen. Een gesprek kan ongemakkelijk zijn of tot confrontatie leiden. Maar dat betekent niet dat je het niet moet voeren. Invloedexpert Els geeft de volgende tips:
#1 Actief luisteren
Complotdenkers kunnen fanatiek zijn en schieten snel in de verdediging. Dit doen zij omdat zij een mening hebben die niet bij de norm past. Luister daarom aandachtig naar wat de ander te zeggen heeft voordat je reageert. Klinkt simpel genoeg, maar het is makkelijk om net zo fanatiek te reageren op de ander. Dan is het geen gesprek, maar een discussie waarin beide partijen hun posities verdedigen.
Erken wat je gesprekspartner te zeggen heeft en laat zien dat je alles gehoord hebt. Wees je bewust van je lichaamstaal. Neem een open houding aan, maak oogcontact en blijf kalm.
“If one does not understand a person, one tends to regard him as a fool.” – Carl Jung
Probeer met vragen erachter te komen hoe de persoon tot zijn standpunt is gekomen. Vanuit beide kanten is de valkuil dat jullie weinig interesse tonen. Val niet aan met feiten, maar vraag waarom je gesprekspartner iets vindt en waar hij of zij zich zorgen om maakt. Trek geen voorbarige conclusies, maar vat samen. Een veel gemaakte fout in een gesprek is niet luisteren.
#2 Gedrag, dan pas inhoud
Doordat complotdenkers vaak in de verdediging schieten, geven ze je weinig ruimte voor jouw inbreng. Als je dat gevoel krijgt, kaart je dat aan. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik hoor je met veel overtuiging iets zeggen. Daar krijg ik het gevoel bij dat ik hier verder niets op kan zeggen. Het voelt alsof je me wegdrijft.’ Vraag dan hoe de ander dit ervaart.
Stel je kwetsbaar op en wees open over de dingen die je denkt en ervaart tijdens het gesprek. Een complotdenker denkt vaak meer kennis in pacht te hebben dan jij. Want jij volgt de ‘kudde’ en neemt alles klakkeloos voor waar aan. Wanneer dat gebeurt is het slim om even uit de inhoud te stappen en aan te kaarten dat je je gediskwalificeerd voelt voor het gesprek. Zo ontstaat er ruimte voor een gelijkwaardig gesprek.
Reageer dus eerst op het gedrag van de ander en niet op de inhoud van het gesprek.
Lees verder: Zo geef je beter feedback
#3 Prioriteer de relatie
Is het iemand in je directe omgeving en merk je fysieke afstand? Bespreek dan eerst die afstand en bedenk samen hoe jullie weer die nabijheid kunnen vinden. Benadruk dat ieder zijn eigen mening mag hebben, maar dat het fanatieke gedeelte jou dwars zit.
Kijk wat je van de ander kan leren. Vraag niet alleen over het standpunt, maar kijk ook naar de persoon. De bedoeling is dat je de ander weer humaniseert. Besef dat dit iemand is met gevoelens en eigen ideeën. Iemand waar jij zelf ook geschiedenis mee hebt. Die relatie wil je niet beschadigen en al helemaal niet kwijtraken. Onthoud dit voor als het gesprek lijkt te escaleren. Hou de grens goed in de gaten en dat jullie die niet overschrijden.
#4 Agree to disagree
Soms wil het gesprek aangaan echt niet lukken. Hoe vaak je het ook probeert, het leidt altijd tot een verhitte discussie. Jij ziet jezelf als de kritische denker, maar de complotdenker vindt dat hij of zij juist de kritische denker is. Je wilt niet dat de relatie verslechtert. Wat kun je dan nog doen?
Maak van beide kanten duidelijk waar jullie vandaan komen en hoe jullie tot dit standpunt komen. Toon begrip voor elkaar. Niemand zit te wachten op een gesprek met iemand die het constant beter denkt te weten… Agree to disagree dus.
In gesprekken als deze wil je verbinding tussen jezelf en de ander creëren. Met de communicatiestijl Overbruggen is dat goed mogelijk. Dat houdt in dat je de ander betrekt, luistert, begrijpt en probeert het vertrouwen te winnen. Deze stijl is essentieel bij het creëren van draagvlak, vergaren van informatie en het omgaan met emoties.